عوامل موثر بر مدیریت اتلاف منابع آب کشاورزی
کد مقاله : 1097-SNRE-FULL (R1)
نویسندگان:
مجید حسن پور1، نسیم رضائی *2
1فارغ التحصیل
2خوزستان.شهرستان دزفول
چکیده مقاله:
چکیده مقاله
امروزه کمبود آب از مهم ترین عوامل محدودکننده توسعه فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود. که می‏توان آنرا ناشی از انفجار جمعیت، بالا رفتن استاندارد زندگی، تغییرات آب و هوایی و مدیریت نادرست منابع آب دانست. راهکاری که می توان به واسطه آن مشکل، کمبود آب را کاهش داد، مدیریت صحیح آب است. چون بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب در سطح جهان است . میزان مصرف آب در بخش کشاورزی در ایران بیش از متوسط جهانی است و این لزوم توجه به مدیریت صحیح آب در این بخش را بیشتر نشان می دهد.
نبودن مدیریت صحیح و اتخاذ شیوه‌ها و روشهای نامطلوب سبب گردیده که از منابع آبی نتوانیم استفاده بهینه و مطلوب نماییم، لذا 75 درصد از آبهای قابل دسترس در کشاورزی به هدر می‌رود. بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب در کشور است و حدود 90 درصد منابع آب در این بخش مصرف می شود، بیشترین اتلاف آب نیز مربوط به بخش کشاورزی می باشد، بنابراین نیاز به مدیریت درست آب در بخش کشاورزی ضرورت بیشتری دارد. برخی از عوامل اتلاف آب را می توان، پایین بودن راندمان انتقال آب از منبع تا محل مصرف ،تلفات زیاد آب در مزارع و نامتناسب بودن الگوی کشت، با امکانات منابع آبی دانست.
افزایش جمعیت جهان و نیاز فزاینده به مواد غذایی ،استفاده پایدار از منابع آب را برای تولید محصولات کشاورزی ضروری می سازد در ایران نیز با توجه به اقلیم خشک و پراکنش نامناسب بارش، تولید مواد غذایی و کشاورزی پایدار، منوط به استفاده صحیح و منطقی از منابع آب و مدیریت صحیح مصرف آن است. ولی بیش از 80 درصد از منابع آب به دلیل عدم استفاده از تکنولوژی های پیشرفته به هدر می رود، تعدادی از کارشناسان معتقدند وضعیت مدیریت در کشور ما در شرایط فعلی مدیریت مناسبی نیست و موجب کاهش شدید آب و سطح زیر کشت کشاورزی در برخی مناطق می شود. با توجه به اینکه بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب است و بیشترین تلفات آب نیز در این بخش وجود دارد. مدیریت صحیح و شناخت عوامل موثر بر تلفات آب می‏تواند در توسعه این بخش موثر باشد.
این تحقیق با در یک مطالعه اسنادی و کتابخانه‏ای با بررسی وضعیت منابع آبی کشور، برخی از عوامل موثر در جلوگیری از تلفات آب و استفاده پایدار از منابع آب اشاره می‏نماید.
مهم ترین منبع آب در کشور را ریز شهای آسمانی با متوسط بارش سالانه 313 میلیارد مترمکعب تشکیل می دهد که از این میزان 93 میلیارد متر مکعب را آ بهای سطحی و 25 میلیارد مترمکعب را آب های زیرزمینی تشکیل م یدهد و مابقی نیز به صورت تبخیر و تعرق از دسترس خارج میشود، به علاوه سالانه حدود 12 میلیارد مترمکعب آب به صورت جریا نهای سطحی و از طریق رودخانه های مرزی وارد کشور می گردد که با پیوستن آن به جریان های سطحی مجموع منابع آب تجدیدپذیر کشور به 130 میلیارد متر مکعب میرسد. از این میزان منابع آب تجدیدپذیر نزدیک به 5/89 میلیارد مترمکعب جهت مصارف بخشهای کشاورزی، صنعت و معدن و خانگی برداشت میشود که به ترتیب بخش کشاورزی با 93 درصد( 83 میلیارد مترمکعب) بخش خانگی با 1/6(5/5 میلیارد مترمکعب) بیشترین مصرف آب را به خود اختصاص میدهد. شایان توجه آنکه بنا به موقعیت اقلیمی و پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی در کشور، کشت آبی محور اصلی در تولید مواد غذایی است، به طوری که حدود 90 درصد تولیدات بخش کشاورزی در کشور از کشتهای آبی حاصل می شود. با این حال، محدویت آب باعث گردیده تا از 37 میلیون هکتار اراضی مستعد کشاورزی درکشور 8/7 میلیون هکتار بصورت آبی، 6 میلیون هکتار بصورت دیم و 5/3 میلیون هکتار به صورت آیش استفاده گردد و حدود 20 میلیون هکتار به صورت استفاده باقی بماند.
مهم‌ترین عوامل موثر در مدیریت اتلاف منابع آب عبارتند از:
عوامل اقتصادی: این عوامل ممکن است در سطح خرد مطرح باشد(مثل دسترسی به نهاده‏ها، دسترسی به اعتبارات و منابع اعتباری، بیمه محصولات، وضعیت نقدینگی و غیره) و نیز امکان دارد در سطح کلان مطرح باشد(مثل قیمت‏ها، نسبت قیمت تولید کننده و مصرف کننده و نسبت قیمتی که تولید کننده دریافت می‏کند، قیمت تضمینی و غیره).
عوامل مدیریتی: برخی از عوامل مدیریتی که در مدیریت اتلاف آب موثرند عبارتند از: : 1- انگیزش و سازه‏های محرک 2- قابلیت و توانایی 3- بیوگرافی
عوامل فیزیکی : این عوامل ممکن است شامل شرایط اقلیمی، روش آبیاری، الگوی کشت، روش تولید، زمان مصرف آب، تعداد دفعات شخم و دیسک و غیره باشد.
و در نهایت عوامل نهادی و عوامل اجتماعی نیز می‌توانند در مدیریت اتلاف منابع آب تاثیر گذار باشند.
1 Drives and motivations
2 Ability and capability
3 Biography
کلیدواژه ها:
کلمات کلیدی: مدیریت منابع آب ، اتلاف منابع آب ، بخش کشاوری.
وضعیت : مقاله پذیرفته شده است